Eenzaamheid onder kinderen en jongeren

Deze week is het de week tegen eenzaamheid in Nederland. Omdat wij in ons werk regelmatig eenzaamheid onder kinderen, jongeren en jongvolwassenen tegenkomen, vinden we het belangrijk om er deze week extra aandacht aan te besteden. We delen daarom in dit artikel cijfers en tips tegen eenzaamheid.

Uit recent onderzoek blijkt dat de helft van de Nederlandse kinderen tot en met 18 jaar zich wel eens eenzaam voelt. Dit wordt lang niet altijd veroorzaakt door een gebrek aan sociale contacten. Gevoelens van eenzaamheid komen ook voor bij kinderen en jongeren die deze contacten wel hebben. Zij voelen zich bijvoorbeeld eenzaam als zij hun verhaal niet kwijt kunnen omdat ze oprechte interesse bij een ander missen. Een kwart van hen zegt het eng te vinden om gevoelens van eenzaamheid met anderen te delen, uit angst om raar gevonden te worden.

De Kindertelefoon deed onderzoek naar eenzaamheid op basis van chats en forumtopics. Daaruit blijkt dat de afgelopen coronaperiode heeft gezorgd voor een nieuwe groep kinderen en jongeren die zich eenzaam voelt. Zij geven aan hun reguliere dagbesteding en contacten te missen. “Je soms eenzaam voelen is niet erg, het is zelfs normaal. Maar als het een langere periode voorkomt, ondanks allerlei pogingen om er iets aan te doen, dan is er een grotere kans om meer problemen te krijgen”, aldus Roline de Wilde, directeur van De Kindertelefoon.

Omdat kinderen en jongeren nog steeds vaak thuis zitten door het coronavirus, bijvoorbeeld als de klas naar huis gestuurd wordt vanwege mogelijke besmettingen of als ze om die reden zelf thuis moeten blijven, blijven de gevoelens van eenzaamheid voortduren. De Wilde: “Het is belangrijk dat kinderen over gevoelens van eenzaamheid praten. Eenzaamheid kent vele gezichten en kan gepaard gaan met een laag zelfbeeld, depressie en gedachten over zelfdoding.”

De gevolgen van eenzaamheid onder jongeren worden vaak onderschat. Wanneer jongeren langere tijd eenzaam zijn en deze gevoelens samengaan met laag zelfvertrouwen, depressie of suïcidale gedachten, kan risicovol gedrag ontstaan. Denk daarbij aan overvloedig drinken, roken en drugsgebruik. Daarnaast is er een verhoogd risico op lichamelijke problemen zoals stressreacties en slaaptekort, en maatschappelijke problemen zoals grotere zorgbehoefte, voortijdig schoolverlaten en delinquentie. Het is daarom belangrijk om op tijd in te grijpen en jongeren te helpen bij het van omgaan met gevoelens van eenzaamheid.

Studentenpsycholoog Josine Caspers: “Bij jongeren op het Zadkine zie ik dat ze zich door corona veel meer vervelen omdat ze minder kunnen doen en minder naar school gaan. Daardoor zijn ze soms heel erg veel alleen thuis, wat wel erg eenzaam kan zijn.” Collega Daniëlle Verroen, jongerenpsycholoog op het Albeda College: “Ik zag een toename van (sociale) angsten, depressieve klachten en dwanggedachten door het wegvallen van dagstructuur, maar ook door het wegvallen van structurele sociale contacten zoals sport, uitgaan, uit eten, bioscoop, bij vrienden op bezoek, et cetera. Studenten gaven aan dat zich alleen voelden en hierdoor meer gingen piekeren en twijfelen over zichzelf.” Ook jongerenpsychologen Janneke Huijssen (Lentiz en Scheepvaart- en Transportcollege STC) en Aouatef Rajab (Hout- en Meubileringscollege, Grafisch Lyceum en VAVO Rotterdam) zien veel eenzaamheid onder studenten.

Recent onderzoek van EénVandaag bevestigt de bevindingen van de jongerenpsychologen. In dit onderzoek onder 25.000 mensen zegt 75% van de jongvolwassenen tot 35 mentale klachten te hebben, en 38% van hen voelt zich regelmatig eenzaam.

Hieronder hebben we een aantal tips omschreven om kinderen, jongeren en jongvolwassenen die zich eenzaam voelen te helpen.

• Praat erover met iemand die je vertrouwd en zoek samen naar oplossingen.
• Je kunt ook bellen met de Kindertelefoon, of op hun website chatten met andere kinderen.
• Als je veel negatieve gedachten hebt, schrijf dan elke dag iets op wat je trots maakt.
• Zoek een sport of hobby die jou leuk lijkt.
• Mocht je er zelf niet uitkomen en je je erg somber voelen, ga dan naar de huisarts en vraag om hulp.
• Voor jongeren is er een speciale internetsite om naar toe te gaan: https://www.eenzamejongeren.com/

• Houd telefonisch en online contact met vrienden.
• Ga samen met een klas- of studiegenoot huiswerk maken.
• Praat met leeftijdsgenoten over je ervaringen, grote kans dat jouw vrienden en/of studiegenoten het herkennen.
• Bekijk wat je belangrijk vindt in je leven en probeer je daarmee bezig te houden.
• Zorg voor een goed dag- en nachtritme: doordeweeks zelfde tijd opstaan en naar bed, rond vast tijden ontbijt, lunch en avondeten.
• Maak een dagplanning met zowel dingen die je moet doen als leuke dingen.
• Houd structuur dus op vaste tijden uit en naar bed, eet op vaste tijden.
• Ga elke dag in elk geval even naar buiten.

• Praat over eenzaamheid met je kind. Dit kan heel goed tijdens een spel of een creatieve bezigheid. Hierdoor ligt de druk niet teveel op het onderwerp en kunnen kinderen soms beter woorden geven aan hun gevoel.
• Neem je kind altijd serieus.
• Probeer regelmatig het gedrag van je kind te observeren. Wat gebeurt er precies in een situatie? Hoe maakt mijn kind vrienden? Je kunt je kind dan beter begeleiden in het maken van vrienden.
• Je kunt een sociale vaardigheidstraining in de omgeving opzoeken voor je kind
• Help je kind met het versterken van zijn of haar zelfvertrouwen. Complimenten geven speelt hierbij een grote rol.
• Het is goed om met de leerkracht in contact te blijven over de eenzaamheid. Wellicht kan de leerkracht je kind helpen in het versterken van de sociale contacten
• Zoek leuke activiteiten buiten school om of ga met je kind naar een speeltuin in de buurt. Op deze manier kan hij of zij ook op andere plekken vrienden maken.

• Kinderen die denken dat ze raar zijn omdat ze zich eenzaam voelen, kun je gerust stellen door aan te geven dat ze echt niet de enige zijn.
• Het is heel belangrijk dat kinderen hier over kunnen praten. Bijvoorbeeld met ouders, leerkrachten of anoniem via De Kindertelefoon. Kinderen kunnen dan ervaren dat ze niet de enige zijn, en dat ze bovendien niet raar zijn. Ook kunnen professionals samen met gaan bedenken wat ze eraan kunnen doen. Perspectief bieden geeft kinderen hoop en kracht.
• Als professional kun je ook checken of het kind behoort tot de groep kinderen bij wie eenzaamheid gepaard gaat met een laag zelfbeeld, somberheid of zelfs gedachten over zelfdoding. In dat geval kun je het kind hulp bieden of de juiste hulp inschakelen.
• Op 7 oktober kun je een webinar volgen over dit thema via de volgende link: https://www.eenzamejongeren.com/dag-eenzaamheid-jongeren/.

Voor kinderen:

• Individuele pedagogische hulp (basisschoolleeftijd)
• Fijn: Vrienden! (6-9 jaar)
• Vrienden voor het leven (9-12 jaar)

Voor jongeren

• E-health (laagdrempelige online hulp) voor jongeren van 12 -23 jaar in Rotterdam
• Vrienden 12+
• Happyles

Voor de tips voor ouders is gebruik gemaakt van het boek ‘De sociale ontwikkeling van het schoolkind’ van J. van der Ploeg uit 2018 (Bohn Stafleu van Loghum).