Scheiden: vergeet de kinderen niet!

Bijna 40% van de huwelijken eindigt in een echtscheiding. Vaak zitten kinderen er middenin. Bij wie ga je wonen? Hoe moet dat dan met je spullen en je kamer en wat doe je als je één van je ouders mist? Hoe vind je als jong kind antwoorden op dit soort vragen en zoek je naar oplossingen voor problemen die je eigenlijk nog helemaal niet kán begrijpen?

Elle is een vrolijk, rustig meisje van vijf jaar oud. Haar ouders zijn onlangs gescheiden. Elle gaat elke woensdag middag naar de training Stoere Schildpaden. Samen met drie leeftijdgenootjes helpt ze schildpad Sam om een stoere schildpad te worden. “Ik vind het hier heel erg leuk omdat Sam er altijd is”, vertelt Elle. “Zijn ouders zijn uit elkaar, net als die van mij. Soms ben ik verdrietig. Dan ga ik met hem praten of even knuffelen.”

Speelgoed kwijt

In de training leren de kinderen spelenderwijs hoe ze om kunnen gaan met de scheiding van hun ouders. Pedagoog Melanie Twigt en haar handpop Sam helpen ze daarbij. De ouders van Sam de schildpad zijn ook gescheiden en soms is hij bang, boos of verdrietig. Samen met de andere kinderen luistert Elle naar zijn problemen en gaat ze op zoek naar een oplossing. De training zit er voor vandaag weer op en Elle vertelt: ”Vorige keer was Sam zijn speelgoed kwijt en vandaag was hij vergeten zijn drinken mee naar school te nemen. Gelukkig had hij bekers op school waar hij wat uit kon drinken.” In de training worden ook juist relatief makkelijke problemen ingezet, om de vaardigheid om problemen op te lossen aan te leren.

Praten helpt

Een scheiding kan echt lastig zijn voor een kind. “Vooral wanneer een kind niet goed wordt begeleid in de scheiding”, vertelt Melanie. “Dan kan er bijvoorbeeld hechtingsproblematiek ontstaan, of een loyaliteitsconflict. Kinderen hebben een enorme loyaliteit naar allebei de ouders. Ze vinden het heel moeilijk om als ze bij de ene ouder zijn, aan te geven dat ze de andere ouder missen en andersom.

Een ander gevolg is een verstoorde relatie tussen één van de ouders. Dit kan zich uiten in gedragsproblemen, zoals zich niet goed kunnen uiten of zich snel aangevallen voelen. Het is heel belangrijk dat je je als ouder bewust bent van hoe je je kinderen meeneemt in de scheiding. Mijn advies aan ouders die uit elkaar gaan is dan ook: wees heel open en eerlijk en bied duidelijkheid. Geef aan dat waar het kind ook is, dat het goed is. En heel belangrijk: praat niet in negatieve zin over de andere ouder in het bijzijn van je kind.”

Het is dus fijn voor een kind om goed te communiceren over de scheiding. Maar wat als een kind nog te jong is, of het moeilijk vindt om hierover te praten? Melanie: “In dat geval zou ik het in de creatieve zin proberen. Er zijn veel prentenboeken over echtscheiding die je samen kan lezen. Maak een kleurplaat of ga wandelen en probeer dan het onderwerp aan te snijden. Of speel een rollenspel na met poppen.”

Oplossingsgericht denken

Sommige problemen zijn niet oplosbaar. Het is dan voor een jong kind moeilijk te begrijpen dat bepaalde dingen nou eenmaal niet meer kunnen. Vooral bij Stoere Schildpadden zijn de kinderen nog erg jong (4-6 jaar). “Ik geef ouders adviezen mee. Ik denk met ze mee over waar de behoefte van het kind ligt en of je die op een andere manier kan oplossen.”

''Als één van ons een probleem heeft, gaan we elkaar helpen. Daar is een dansje voor."

Elle, 5 jaar

Busje

De ouders van Elle hadden samen een busje. Nu haar ouders uit elkaar zijn, rijdt zij er alleen nog met haar moeder en haar zusje in. Elle wilde heel graag nog een keertje samen met papa in de bus rijden. Ze snapte niet dat dat niet kon, en dat maakte haar erg verdrietig. Samen met Schildpad Sam en de andere kinderen zijn er een aantal oplossingen gevonden, bijvoorbeeld samen spelen met een speelgoedbusje, hetzelfde ritje rijden in papa’s auto of samen iets anders leuks doen.

Aan het begin van elke training begint Melanie met een vragenrondje. Elle: “We vertellen dan allemaal hoe het met ons gaat, hoe we ons voelen en of we een probleem hebben. Als één van ons of Sam een probleem heeft, gaan we elkaar helpen. Daar is een dansje voor.” Elle kijkt ons verlegen aan. “Hoe ging dat dansje ook alweer?” vraagt haar vader. Elle haalt haar schouders op en vraagt: “Wat is het probleem?” vervolgens legt ze haar handen op haar wangen. “Wat kan ik doen?” Daarna krabt ze achter haar oor en vraagt: “Is dat een goede oplossing? En dan roept ze blij: “Oplossing gevonden!”, terwijl ze haar armen in de lucht gooit. “Goed zo, Elle!”, lacht Melanie.

“In de training doen we natuurlijk nog veel meer dan alleen het vinden van oplossingen voor problemen. We hebben veel aandacht voor gevoelens die kinderen kunnen ervaren bij de scheiding van hun ouders en ook praten we veel over elkaars gezinnen.” aldus Melanie.

Scheiden: geen kinderprobleem

Melanie: “Voor en na de training zie ik vaak verschillen in openheid. Halverwege merk ik dat de kinderen al veel meer gaan praten. Ik hoor ook regelmatig van ouders dat ze er ook thuis meer mee bezig zijn. Soms in negatieve zin, bijvoorbeeld dat ze nachtmerries krijgen omdat er veel over gesproken wordt. Maar ook in positieve zin; dat ze er eindelijk over praten en dat dit steeds makkelijker gaat! Dat is precies mijn bedoeling. Ik wil kinderen vooral meegeven dat het probleem tussen hun ouders niet van hun is. Vaak denken kinderen dat hun ouders uit elkaar gaan vanwege hen. Ik probeer ze in te laten zien dat dat niet het geval is en dat zij het probleem niet zijn. Ook wil ik ze leren dat alle emoties goed zijn, hoe ze hiermee om kunnen gaan en hoe ze positief kunnen denken. Ook is het belangrijk dat kinderen weten dat zij niet hoeven te kiezen tussen hun ouders.”

Elle vraagt waar Sam nu eigenlijk is en of ze hem nog even mag zien. “Ik denk dat hij slaapt’, zegt Melanie.” “Ooh Sammie, je mag niet slapen!” Melanie grabbelt in een tas. “Zullen we hem wakker maken?”, vraagt ze. Elle en haar jongere zusje, dat naast haar zit, kijken afwachtend naar de tas. Daar komt schildpad Sam tevoorschijn. “Doei Sam!” zegt Elle, en ze geeft hem een dikke knuffel.